Trong chặng đường 844 năm của truyền thống hiếu học và khoa bảng nước nhà, mở đầu vào năm 1075 khi Lý Nhân Tông mở khoa thi Minh kinh bác học với Trạng nguyên khai khoa Lê Văn Thịnh và khép lại vào năm 1919 thời nhà Nguyễn thì ông Nghè Trâu Lỗ - Đình nguyên Tiến sĩ Nguyễn Đình Tuân có một vị trí đặc biệt, bởi ông là một trong những đại biểu cuối cùng của tỉnh Bắc Giang đỗ đại khoa (đỗ đầu kỳ thi Đình - nhà Nguyễn không lấy Trạng nguyên) dưới chế độ khoa cử phong kiến.
Cụ Nguyễn Đắc Thọ là con một gia đình hào lý ở làng Hậu, xã Thung Sơn, Việt Yên. Cụ tuyệt đối trung thành và trọn đời phục vụ triều đình vua Lê - Chúa Trịnh. Cụ rất được chúa Thanh Đô Vương Trịnh Tráng yêu dùng, giao cho chức Giám Tả Đề điểm, đồng thời giữ chức Tham Đốc tứ vệ quân vụ. Nguyễn Đắc Thọ từng được vua Lê - chúa Trịnh khen là một bậc hào kiệt, văn võ kiêm toàn.
Thân Cảnh Vân sinh năm Qúy Mùi (1463) ở làng Yên Ninh (tên Nôm là làng Nếnh), xưa thuộc huyện Yên Dũng, trấn Kinh Bắc, nay thuộc thị trấn Nếnh, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang. Ông là con của tiến sĩ Thân Nhân Tín, cháu đích tôn Phó nguyên súy Hội tao đàn nhị thập bát tú Thân Nhân Trung.
Hoàng Sầm là danh nhân khoa bảng thời Mạc. Ông người xã Thù Sơn, thuộc tổng Quế Trạo, huyện Hiệp Hòa, xứ Kinh Bắc (nay thuộc xóm Giếng, xã Hòa Sơn, huyện Hiệp Hòa).
Trạng nguyên Đào Sư Tích là nhà khoa bảng tiêu biểu của nước ta dưới thời phong kiến, nhưng đến nay vẫn còn có những ý kiến bất đồng về quê hương và cuộc đời sự nghiệp của ông.
Danh tướng Trần Nguyên Hãn là một trong những khai quốc công thần của nhà Lê, có nhiều đóng góp trong sự nghiệp đánh thắng giặc Minh xâm lược. Ông là dòng dõi tôn thất nhà Trần, hậu duệ của Thái sư Trần Quang Khải, cháu nội quan Tư Đồ Trần Nguyên Đán. Ông quê tại xã Sơn Đông, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc.
Thân Nhân Trung, tác giả câu nói nổi tiếng " Hiền tài là nguyên khí quốc gia". Câu nói nổi tiếng trên là của vị Tiến sĩ triều Lê, Phụng trực đại phu, Hàn lâm viện thừa chỉ, Đông các đại học sĩ Thân Nhân Trung vâng mệnh vua Lê Thánh Tông soạn bài ký cho tấm bia Văn Miếu, tại Quốc Tử giám, cách đây 524 năm (1484- 2008), đã khẳng định vai trò của nhân tài trong việc hưng thịnh đất nước:"Hiền tài là nguyên khí quốc gia, nguyên khí thịnh thì đất nước mạnh và càng lớn lao, nguyên khí suy thì thế nước yếu mà càng xuống thấp. Bởi vậy các bậc vua tài giỏi đời xưa, chẳng có đời nào lại không chăm lo nuôi dưỡng và đào tạo nhân tài bồi đắp thêm nguyên khí"
Đào Toàn Mân là một danh nhân khoa bảng tiêu biểu của quê hương Bắc Giang nhưng tới nay được ít người biết đến về thân thế, sự nghiệp và hành trạng. Các sách đăng khoa lục thống kê danh sách các vị đỗ đại khoa nước nhà dưới thời phong kiến đều bỏ sót tên ông. Cũng chính vì thế khi biên soạn tập sách “Các nhà khoa bảng Việt Nam”, nhóm tác giả do Giáo sư Ngô Đức Thọ chủ biên cũng không nhắc tới cả trong phần bổ di và biệt lục.
|