Nhà tranh tre có 3 gian, 2 chái, mặt bằng ngôi nhà chia làm 3 phần: nhà chính, nhà ngang và nhà bếp, được đặt liền kề nhau theo kiểu chữ L. Giữa nhà chính và nhà ngang không có sự liên kết, song giữa nhà ngang và nhà bếp được làm chung một vách và một cửa thông nhau để cho các thành viên trong gia đình có thể đi lại, nấu nướng, ăn uống dễ dàng. Chuồng trại nuôi heo, gà được bố trí liên hoàn với nhà bếp. Thường bên phải nhà chính là chuồng nuôi trâu bò. Kiến trúc nhà tranh tre từ vật liệu tranh tre dễ tìm. Mái nha thường lợp tranh già và dày. Tranh lợp mái theo lối trải, đầu tranh cột lạt vào rui mè. Hệ thống đòn tay đỡ mái liên kết với kèo cột qua các chốt sẻ. Vách nhà bằng đất, cốt bên trong là tre làm mầm, cột nhà bằng tre ngâm.
Nằm ở xã Tịnh Châu, huyện Sơn Tịnh, còn gọi là thành Hời, là một ngôi thành đất được xây dựng vào khoảng thế kỷ thứ IX- X. Phía Tây giáp núi Bàn Cờ, Nam giáp sông Trà Khúc, Bắc giáp núi Đầu voi. Thành Châu Sa gồm một thành ngoại và một thành nội, theo bình đồ hình chữ nhật. Thành nội chiều ngàng 558m, chiều dài 586m, chân rộng 25m, bề mặt rộng 5,2m. Thành ngoại có hai bờ dài 600m, chạy ra giáp sông Trà Khúc. Thành có hào rộng 12m, bọc thành ngoài. Sách Đại Nam nhất thống chí, phần về tỉnh Quảng Ngãi có ghi là chu vi thành hơn 5 mẫu, 2 sào.
Đầu năm 2006, một số nhà khảo cổ học đã tình cờ phát hiện trên bậc thềm cổ của miệng núi lửa Giếng Tiền ở phía Bắc đảo Lý Sơn có các công cụ đồ đá cũ. Các di vật thu nhặt gồm rìu tay, hòn ghè, hòn ném, bàn mài, vòng trang sức, đặc biệt có rất nhiều mảnh tước bị tách ra trong quá trình chế tác công cụ. Bước đầu các nhà khảo cổ học đã xác định đây là di tích cư trú và cũng là xưởng chế tác đá của cư dân ở sơ kỳ thời đại đá cũ, cách nay khoảng 30 vạn năm. Di tích giếng tiền có thể sánh tương đương với di tích đá cũ ở Núi Đọ (Thanh Hoá). Đây là di tích đá cũ đầu tiên được phát hiện ở Quảng Ngãi cũng như ở miền Trung Việt Nam.
Di tích Long Thạnh phía Đông giáp biển, phía Tây giáp đầm nước ngọt An Khê, phía Bắc giáp đồi cát Phú Khương, phía Nam chính là thôn Long Thạnh, thuộc xã Phổ Thạnh, huyện Đức Phổ. Viện Khảo cổ học và Bao tàng Lịch sử Việt Nam đào thám sát và khai quật vào các năm 1977, 1978. Sau đó, có nhiều đợt khảo sát của các nhà khảo cổ học trong nước và nước ngoài. Cuộc khai quật năm 1978 tìm thấy di chỉ cư trú có tầng văn hoá dày trên 2m phát triển từ sớm đến muộn và khu mộ táng có 16 quan tài chum gốm chôn đứng
Quá trình hình thành, phát triển và phân bố dân cư, dân tộc trên địa bàn Quảng Ngãi từng có các lớp dân cư cổ sinh sống: cư dân Sa Huỳnh, cư dân Chămpa, kế đó là dân cư Việt (Kinh) chiếm vị trí chủ đạo.
|